Bolivia: Waarom heeft het Zuid-Amerikaanse land de nationale noodtoestand uitgeroepen?

Bolivia heeft de nationale noodtoestand uitgeroepen vanwege intense bosbranden, zoals zaterdag aangekondigd door het ministerie van Defensie van het land. Tijdens een persconferentie verklaarde minister van Defensie Edmundo Novillo dat deze verklaring de snelle coördinatie van internationale steun zou vergemakkelijken. Novillo gaf aan dat deze maatregel snellere en effectievere hulp van bevriende landen en internationale samenwerking mogelijk zou maken.

Volgens Inpe, de Braziliaanse ruimtevaartorganisatie die branden bijhoudt, heeft Bolivia dit jaar het hoogste aantal bosbranden sinds 2010 ervaren, met ten minste 3 miljoen hectare verbrand gebied. Zuid-Amerika ondergaat momenteel zijn piekbrandseizoen, dat van augustus tot september duurt, na een ongewoon vroege brandseizoen die in juli begon door een droogte.

De brandbestrijdingsmiddelen in Bolivia zijn overbelast, wat de regering ertoe heeft gebracht internationale hulp te zoeken. Inheemse vrijwilligers hebben geprobeerd hun land te beschermen, dat wordt gebruikt voor de teelt van voedsel en de voeding van vee nabij het Chiquitano-woud dat zich naar Brazilië en Paraguay uitstrekt, maar sommigen moesten evacueren.

Jaarlijkse bosbranden in Bolivia

Brazilië heeft ook te maken gehad met significante branden in zijn steden, en het Amazone-regenwoud heeft de ergste start van de afgelopen twee decennia ervaren na een recorddroogte. Ondanks de weerstand van de gemeenschappen hebben de branden inheemse gebieden en beschermde gebieden in het Boliviaanse Amazonegebied verwoest. Deze branden hebben voedselbronnen, toegang tot schoon water onderbroken en huizen vernietigd. Het probleem gaat verder dan klimaatverandering en raakt structurele kwesties: nationale beleidspunten bevoordelen extractieve economieën. Gemeenschappen zijn zich bewust dat branden worden gebruikt als voorwendsel om hun land binnen te dringen.

In 2019 ervoer Bolivia zijn grootste bosbranden, die meer dan 6.000.000 hectare in het oosten van Bolivia betroffen, voornamelijk in het droge Chiquitano-woud in Santa Cruz. Dat jaar was er veel debat over het “pakket van brandnormen”, een reeks wetten en decreten van 2013 tot 2019 die ontbossing bevorderden en de vergunningen voor brandbouw vergemakkelijkten. Het “pakket van brandnormen” wordt beschouwd als een belangrijke factor in de jaarlijkse bosbranden van het land.

In 2020 benadrukten wijzigingen in het Beni Landgebruik Plan (PLUS) de pogingen van bepaalde sectoren om ontbossing te legaliseren en landcategorieën te veranderen om de veeteelt en monocultuur landbouw uit te breiden. Sinds de goedkeuring van het PLUS in Beni, is er een toename van brandhaarden in het departement geweest.

Klimaatverandering die bosbranden in Bolivia verergert

Daarnaast is klimaatverandering een onmiskenbare realiteit geworden. In oktober registreerde de Nationale Meteorologie- en Hydrologiedienst uitzonderlijk hoge temperaturen in ten minste vijf departementen. In oktober van vorig jaar hadden ongeveer 105 gemeenten in Bolivia een ramp verklaard vanwege onvoldoende neerslag. De combinatie van hoge temperaturen en droogte leidde tot verlies van landbouwgewassen in inheemse gemeenschappen en maakte de bossen extreem vatbaar voor branden. De traditionele brandbouwtechniek, die ooit beheersbaar was, leidde tot ongekende branden in de provincies Abel Iturralde en José Ballivián tijdens deze periode.

Lees verder: Waarom heeft de Venezolaanse oppositiekandidaat Edmundo González het land naar Spanje verlaten?

Temidden van deze klimaatramp is het cruciaal om nationale normen en beleid te bevragen die extractieve economieën in verband met bosbranden bevorderen. Tegen 2022 was Bolivia het derde land ter wereld in termen van ontbossing van tropische primaire bossen. De alluviale goudwinning is toegenomen in de Boliviaanse Amazone, wat leidt tot ontbossing door illegale activiteiten, wijziging van rivierlopen en kwikvervuiling.

Ontbossing bereikt alarmerende niveaus in Bolivia

Bolivia krijgt vaak minder aandacht dan Brazilië, ondanks aanzienlijke jaarlijkse bosverliezen. In 2022 verloor Bolivia 245.177 hectare primaire bos, wat 12,4% van de totale ontbossing van de Amazone in dat jaar uitmaakte. De gecombineerde Amazonegebieden van Colombia en Peru, die samen ongeveer 127 miljoen hectare beslaan, vertegenwoordigen slechts 12,2%, volgens het Monitoring of the Andean Amazon Project (MAAP), een netwerk dat zich richt op het volgen van ontbossing in de regio.

Meer dan de helft van Bolivia bestaat uit Amazonewildernis, die naar het zuiden reikt door de departementen Pando, Beni en Santa Cruz en een groot deel van het noordoosten van het land beslaat. Het strekt zich ook uit naar het noorden van La Paz en de oostelijke rand van Cochabamba.

De vernietiging in dit cruciale, maar vaak over het hoofd geziene deel van de Amazone is aanzienlijk versneld. Tussen 2002 en 2023 zijn meer dan 4 miljoen hectare primaire bossen verloren – gelijk aan de grootte van Zwitserland – zoals gerapporteerd door Global Forest Watch. Dit vertegenwoordigt een vermindering van 10% van de primaire bosbedekking sinds het begin van de jaren 2000.

Recente ontbossing is grotendeels te wijten aan ongecontroleerde branden. Deze door de mens veroorzaakte branden, bedoeld om land vrij te maken voor landbouw door een praktijk die bekend staat als “chaqueo”, groeien vaak uit tot grote vuren. Veel branden zijn illegaal en worden oncontroleerbaar, waarbij grote gebieden van bos worden vernietigd.

Tropen verliezen bosbedekking

De tropen blijven primair bos verliezen tegen een zorgwekkend tempo, met een gebied van boombedekking ter grootte van de helft van Panama dat in 2023 is verdwenen, volgens gegevens van het GLAD-laboratorium van de Universiteit van Maryland.

De gegevens tonen aan dat het verlies van primaire bossen vorig jaar in totaal 3,7 miljoen hectare (9,1 miljoen acres) bedroeg, zoals gerapporteerd op het platform Global Forest Watch (GFW), beheerd door het World Resources Institute (WRI). Dit vertegenwoordigt een afname van 9% ten opzichte van 2022, maar blijft bijna onveranderd ten opzichte van de ontbossingspercentages van 2019 en 2021. In de afgelopen twee decennia heeft de wereld jaarlijks consequent tussen 3 miljoen en 4 miljoen hectare (7,4 miljoen tot 9,9 miljoen acres) tropisch bos verloren.

Deze trend plaatst de planeet ver van het doel om tegen 2030 nul ontbossing te bereiken, een wereldwijd doel dat door 145 landen is vastgesteld tijdens de COP26-klimaattop in Glasgow in 2021.

Het verlies van bossen, vooral in tropische regio’s, draagt aanzienlijk bij aan de uitstoot van broeikasgassen. Het stoppen en omkeren van bosverlies tegen het einde van dit decennium wordt als cruciaal beschouwd om het doel van de Overeenkomst van Parijs te bereiken om de wereldwijde gemiddelde temperatuurstijging tot 1,5 °C (2,7 °F) boven de pre-industriële niveaus te beperken.